Cuộc chiến chống sách giả, sách in lậu ngày càng căng thẳng và trở thành vấn nạn của toàn bộ hệ thống xuất bản sách tại Việt Nam. Đặc biệt, thời gian gần đây, thời đại công nghệ ngày càng phát triển, việc mua bán và phân phối trên các trang Thương mại điện tử - không gian mạng - phát triển thì việc phân phối sách giả, sách lậu dễ dàng tăng mạnh, ngang nhiên, rộng rãi với số lượng lớn, đặc biệt trên các nền tảng thương mại điện tử mà chưa có thuốc “ đặc trị”.

Trước đây, người đọc dễ dàng phát hiện đâu là sách thật, sách photocopy, thì nay sách giả có thể được làm giống đến 99% so với sách thật nhờ những máy chụp phim cao cấp, công nghệ in hiện đại… thậm chí ở đó còn có sự sao chụp, xuất bản nguyên bản một cách công khai trên thị trường.

Vậy cách nhận biết sách giả, sách in lậu như thế nào?

Toàn bộ kho sách 50.000 cuốn của Công ty CP Phát hành sách và thiết bị giáo dục VN bị phát hiện là sách lậu trong một đợt kiểm tra năm 2010 tại Hà Nội - Ảnh: Nhà xuất bản Giáo Dục cung cấp

Sách in lậu thường bị sao chép bằng cách quét (scan) nội dung theo bản gốc, một số chỗ gõ lại và dàn trang lại nên có thể dẫn đến có lỗi chính tả, thiếu hụt nội dung, sai lệch nội dung, in mờ, mất chữ. Về hình thức, màu sắc của sách lậu bao giờ cũng bị mờ, nghiêng, mất nét, không sắc nét, mịn và mượt như sách thật. Còn sách thật phải có tem chống hàng giả, giấy dày, màu mực rõ ràng, sắc nét.

Sách giả thường sai màu bìa, sai khổ sách, thông tin bìa cuối không chính xác, không có hiệu ứng, khác font chữ, khác loại giấy và không có đầy đủ logo, tem. Chất lượng giấy sử dụng là loại giấy kém chất lượng.Về tem chống giả, dù hình thức được sao chép gần như nguyên bản nhưng hình ảnh không sắc nét bằng tem thật và có thể nhận biết bằng mắt thường.

Tuy nhiên, một số cơ sở in lậu có công nghệ kỹ thuật khá hiện đại, chất liệu giấy mực không thua kém sách thật nhưng họ vẫn in lậu bởi lợi ích khi trốn thuế, không phải thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy định pháp luật.

Một thực tế đáng buồn khi hành vi làm sách giả và in sách lậu không những không giảm mà còn gia tăng mạnh trong những năm gần đây, tình trạng này làm ảnh hưởng vô cùng nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp, gây thiệt hại lớn về kinh tế cho tác giả, cho các nhà xuất bản, đối tác liên kết, chủ sở hữu tác phẩm và làm thất thu ngân sách Nhà nước. Bên cạnh đó, mối nguy hại trực tiếp nhất đó chính là người đọc, họ khó có thể phân biệt được đâu là sách giả sách thật. Việc tiếp nhận những giá trị trong cuốn sách với thông tin sai lệch sẽ làm méo mó tư tưởng khiến họ chấp nhận cái sai và lan truyền cái sai đó, rộng hơn là ảnh hưởng đến toàn xã hội.

Trong hệ thống xuất bản, in ấn, phát hành sách hiện nay, ngoài các Nhà xuất bản, Nhà in, còn có đội ngũ các doanh nghiệp tham gia vào mặt trận văn hóa này. Tiền nong đầu tư, có thể thua lỗ ở đầu sách này hay đầu sách khác nhưng ngoài chuyện tiền nong, kinh tế thì hình ảnh, uy tín của doanh nghiệp cũng bị “méo mó” theo, bởi vấn nạn sách giả, sách lậu.

Mới đây cơ quan an ninh đã thu hồi hàng nghìn cuốn sách, ruột sách in không có giấy phép tại Hà Nội. Thông tin từ Cục An ninh Chính trị nội bộ, Bộ Công an cho biết đơn vị này kết hợp Đoàn liên ngành phòng, chống in lậu Trung ương kiểm tra Công ty TNHH Thương mại In công nghệ Cao Thuận Phát (tổ 3, phường Phú Đô, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội).

Đoàn thanh tra phát hiện 3.960 cuốn sách thành phẩm Giúp bé làm quen với toán qua hình vẽ - Trẻ 4-5 tuổi; gần 1.000 kg ruột, bìa sách trên và cuốn Giúp bé làm quen với toán qua hình vẽ - Trẻ 5-6 tuổi.

Hàng nghìn cuốn sách không có giấy phép.

Trên hình ảnh có thể thấy được máy móc thiết bị gia công có đầy đủ với kĩ thuật in tinh vi và hiện đại cùng với các loại máy như máy kéo, máy cắt, máy xếp để ra thành phẩm. Các đầu sách trên đều ghi tên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam. Tại thời điểm kiểm tra, ông Cao Toàn Tính, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại In công nghệ Cao Thuận Phát, không xuất trình được quyết định xuất bản, hợp đồng in của các cuốn sách tại xưởng.

Không chỉ cơ sở trên mà còn rất nhiều cơ sở khác trên địa bàn Hà Nội, tỉnh thành phố khác trên cả nước  đã và đang được điều tra, xóa bỏ tận gốc. Với số lượng nhiều và ngày càng gia tăng như vậy có thể ước lượng được rằng lợi nhuận từ việc in và phát hành sách lậu, làm sách giả lên tới hàng  tỷ đồng. Bởi vậy đó là nguyên nhân chính mà càng ngày các doanh nghiệp, tư nhân đều ào ạt tham gia vấn nạn này .

Quy trình sản xuất in ấn đều không hề khó chỉ cần có đủ máy móc, thiết bị là có thể in sách lậu và làm sách giả. Các đối tượng - cơ sở sản xuất gia công sách lậu thường thuê kho xưởng ở địa điểm xa trung tâm, ít người qua lại, in một nơi, gia công một nơi hoặc tổ chức in, gia công theo hình thức “cuốn chiếu”, không tập kết nhiều hàng ở một chỗ, dán tem nhái tem chống giả của các NXB.

Sau đó là việc phát hành sách ra ngoài thị trường, bày bán tràn lan trên vỉa hè, nhà sách, đặc biệt là trên trang website thương mại điện tử. Thương mại điện tử, có khả năng bán được sách số lượng lớn.

Thông thường, các sạp bán sách nhỏ lẻ, cơ quan chức ít “để ý” vì số lượng sách lậu nhỏ, giá trị thấp. Khi bán trên trang website thương mại điện tử, các đối tượng thường trưng bầy sách thật nhưng khi giao lại giao sách giả, người mua thường đôi khi nhận thức đã nhận được hàng giả nhưng họ bỏ qua vì thủ tục khiếu nại hay tố cáo khá phức tạp, tốn kém thời gian công sức. Một số trường hợp đặc biệt, sách in lậu được bày bán công khai tại các phố, trung tâm sách lớn nhưng dường như họ “miễn dịch” trước sự kiểm tra của cơ quan chức năng.   

Lợi nhuận giữa bên cung cấp sách lậu và bên trực tiếp bán ra ngoài thị trường đến tay bạn đọc đều rất lớn. Có thể thấy đây là một quy trình có quy mô không hề nhỏ, lợi nhuận lớn và biết là sách giả, sách in lậu nên họ không kí kết hợp đồng hay xuất hóa đơn chứng từ hợp lệ.

Mới đây, sáng 9/9, Công ty Văn hóa Sáng tạo Trí Việt (First News) đã có thông tin chính thức về việc khởi kiện sàn thương mại điện tử Lazada về hành vi tiếp tay tiêu thụ hàng giả, sách giả, vi phạm pháp luật Việt Nam. Theo First News, từ đầu năm 2019, công ty đã nhận được nhiều đơn phản hồi của bạn đọc về vấn đề sách kém chất lượng, in sai sót được mua trên Lazada với mức giảm từ 42-55%, có trường hợp giảm đến 72% so với giá bìa.

Cần lấy lại niềm tin cho các tác giả, nhà xuất bản và giới làm sách, công lý, lẽ phải nhất định phải được thực thi. Ảnh: Hồ sơ kiện Lazada/ Trí Việt

Trong đó, có nhiều đầu sách được phát hiện là sách giả, không được in ấn, phát hành hợp pháp và vi phạm nghiêm trọng quyền tác giả mà First News đang sở hữu. Cụ thể là các ấn phẩm: Đắc nhân tâm, Hành trình về phương Đông, Hạt giống tâm hồn, Muôn kiếp nhân sinh...

Ngay sau khi phát hiện sách Muôn kiếp nhân sinh bị 3 trùm in lậu làm giả ở Hà Nội, First News đã đặt ngẫu nhiên 86 đơn hàng sách này đang giảm giá đến 50% trên Lazada. Tại Văn phòng Thừa phát lại, khi mở ra, tất cả đều là sách giả, kém chất lượng và sai sót. Để chấm dứt tình trạng này, First News quyết định khởi kiện sàn thương mại điện tử Lazada. Ngoài việc khởi kiện, First News cũng gửi công văn cho Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông để xử lý theo pháp luật.

Pháp luật Việt Nam điều chỉnh hành vi sản xuất, buôn bán sách giả, sách in lậu bằng các chế định riêng như Luật Xuất bản, Luật Sở hữu Trí tuệ.

Ngoài ra, tùy tính chất, mức độ vi phạm, hành vi in ấn xuất bản phẩm, tàng trữ, phát hành đối tượng có thể bị xử phạt vi phạm theo Nghị định 159/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, xuất bản (Nghị định 119/2020/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí, hoạt động xuất bản hiệu lực 01/12/2020). Hoặc xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định 131/2013/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan, Nghị định 28/2017/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 131/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan.

Một biện pháp mạnh nữa trong xử lý hành vi này là truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 225 - Tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan - bộ luật hình sự:

1. Người nào không được phép của chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan mà cố ý thực hiện một trong các hành vi sau đây, xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan đang được bảo hộ tại Việt Nam với quy mô thương mại hoặc thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc hàng hóa vi phạm trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo...

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Như vậy, pháp của ta đã quy định khá đầy đủ, chặt chẽ nhưng tại sao vấn nạn sách giả, sách in lậu không suy giảm ? thực tế, để ngăn chặn vấn nạn này không chỉ trông chờ vào Nhà nước mà cần sự phối hợp, hỗ trợ của toàn xã hội, đặc biệt là người đọc. Nếu người đọc thật sự “tẩy chay” sách giả, sách in lậu thì chỉ có “kẻ bán” mà không có người mua, tự khắc vấn nạn cũng sẽ giảm. Ở góc độ nhà xuất bản cũng cần xem xét biện pháp để giảm giá thành cho vừa túi tiền người dân, để người dân sẵn sàng bỏ tiền mua sách thật chất lượng cao.

                                                                                                                                                                                                                                    HỒNG VUI

Nguồn thông tin và hình ảnh:

https://vtc.vn/lazada-bi-khoi-kien-vi-ban-sach-gia-ar568682.html

https://zingnews.vn/thu-hoi-gan-4000-cuon-sach-in-lau-post1130234.html